Birey, çevre ve makine ilişkisi ile üretime yönelik işlerin yürütüldüğü alanlara çalışma ortamı denir. Yapılan işin ve çalışma ortamının çalışanlar üzerindeki etkisinin sonuçlarını, ortam ölçümleri ile birlikte, çalışanlar üzerindeki olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılmasına yönelik yapılan bütün çalışmalara Çalışma Ortamı Gözetimi denir. Gününün en az üçte biri, bazen daha fazlası işyerinde geçen bir çalışanın sağlığını ve iş güvenliğini korumak adına büyük önem taşımaktadır.
Yapılan bu gözetimler ile çalışma ortamına ait riskler belirlenmekte, alınacak tedbirler sayesinde bu riskler önlenmekte ve emniyetli çalışma ortamı sağlanmaktadır.
Çalışma ortamında birçok etken çalışan üzerinde farklı etkiler gösterir. Çalışma ortamında tespit edilen gürültü, yetersiz aydınlatma, ergonomik koşulların yeterli olmayışı gibi etkenler çalışanlar üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.
Verimli iş ortamının sağlanmasında, ergonomik koşullara uygun makine ve teçhizatların kullanılması, kişiyi uygun işe yerleştirme, uygun çevre ve uygun çalışma ortamının bulunması temel koşullardır.
Çalışma ortamı gözetimi, İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları arasında en önemli çalışmadır. Bu çalışmalar yapılırken işyerindeki riskler ve tehlikeler belirlenir, risk değerlendirilmesi yapılır ve buna göre ortam gözetimi için plan oluşturulur. Alınması gereken düzeltici ve önleyici tedbirler işverene sunulur ve bu faaliyetlerin takibi yapılır.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre; ‘İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak için “her türlü önlemi alma” yükümlülüğü bulunan işverenin, bunu ve denetleme yükümlülüğünü yerine getirdiğinin tespiti için, çalışma ortamının gözetimi ile ilgili sistem kurması ve yapılanları kayıt altına alması gerekir. Bu bağlamda işverenlerin çalışma ortamı gözetim yükümlülüğü bulunmaktadır. İşverenler bu yükümlülüğü kendi personelleri arasında görevlendirerek yerine getireceği gibi OSGB firmalarından da alabilmeleri mümkündür. Kayseri’ de bulunan iş sağlığı ve güvenliği firması olarak sizlere bu hizmeti sunuyoruz.
Çalışma ortamı gözetiminde yapılan incelemeler;
Çalışanların sağlığını olumsuz yönde etkileyecek ergonomik etkenlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
Çalışanların sağlığı için risk yaratabilecek fiziksel, kimyasal ve biyolojik etmenlerinin değerlendirilmesi,
İş hijyeni şartlarının değerlendirilmesi,
Çalışanların olumsuz psikolojik etkenlere maruziyet durumu ve iş planlaması ile ilgili durumların belirlenmesi,
İş kazaları riskinin ve önemli tehlikelerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi,
Toplu ve koruyucu donanımların değerlendirilmesi,
Yapılan risk değerlendirmeleri ile maruziyeti önlemek, azaltmak ve yok etmek için gerekli sistemlerin değerlendirilmesi,
Genel hijyen ve sağlık imkanlarının değerlendirilmesi çalışmalarını içerir.
İş sağlığı ve güvenliği kanunu kapsamında, çalışma ortamı gözetimi yapılması zorunludur. İşyerinde yürütülen İş Sağlığı ve Güvenliğine yönelik bu çalışmalar yürütülürken kayıt altına alınmalıdır. Kayseri ‘ de bulunan iş sağlığı ve güvenliği firması olarak İNOVA OSGB bu kayıtları firmalarda tutmaktadır.
Gözetim amaçlı ortam ölçümleri
ü Fiziksel Ortam Ölçümleri
ü Kimyasal Ortam Ölçümleri
ü Sağlık Ortam Ölçümleri
ü Psikolojik Ortam Ölçümleri
FİZİKSEL ORTAM ÖLÇÜMLERİ
Çalışma ortamında yapılacak olan bu ölçümler iş sağlığı ve güvenliği alanındaki en önemli takiplerden birisidir. Çalışma ortamının fiziksel gözetimi etkili bir şekilde yapılmalıdır. Ortam ölçümlerine işin gereği ve özelliğine göre karar verilmelidir. Bu ölçüm sonuçlarında alınacak veriler ile çalışma yapılacak ortamın çalışılabilir uygunlukta olup olmadığı belirlenmiş olur. Ayrıca elde edilen ölçüm sonuçları ile değiştirilmesi veya yenilenmesi gereken iş ekipmanı ve iş şartlarını da tespit etmemize yardımcı olur. Fiziksel ortam ölçümleri, iş ortamında yapılan değişimler sonucunda fiziksel çevrenin değişimi durumunda yenilenmesi gereken ölçümlerdendir. Kayseri iş sağlığı ve güvenliği firması olarak İNOVA OSGB bahsi geçen fiziksel ortam ölçümlerini yapmaktadır.
Fiziksel ortam ölçümleri ile;
Fiziksel ortamın uygun olup olmadığının tespiti,
Çalışan insanın sağlık ve güvenliğine ilişkin ekipman ve donanımların takibini,
Fiziksel ve ruhsal olarak çalışanın işe uygunluğunun tespitini yaparak çalıştırılmasını sağlamak,
Çalışma ortamının yapılan işe ve çalışanlara uygun olarak oluşturulmasında,
Özetle, çalışma ortamının her açıdan hazırlanması sağlanmış olur.
Periyodik kontroller bir ekipmanın güvenli bir şekilde, hedeflenen fonksiyonlarını yerine getirip getirmediğini tespit edilmesi için periyodik olarak yapılan muayene işlemlerini kapsar.
Teknik periyodik kontrollerin ana başlıkları:
· Elektrik Topraklama Ölçümleri
· Elektrik Tesisat Uygunluk Kontrolü / Raporu
· Paratoner Topraklama Ölçümü
· Kaldırma ve İletme Ekipmanlarının Periyodik Kontrolleri, (Vinç, Caraskal, Asansör, Transpalet, Forklift, Platform, Mobil vinç, Kule vinç, Yük asansörü, Araç kaldırma lift, matkap, torna, freze, cnc tezgâhı, pres makinaları.)
· İş Makinalarının Periyodik Kontrolleri, (Çekici, Çekici Dozer, Skreyper, Greyder, Yükleyici, Kazıcı Yükleyici, Fore Kazık)
· Basınçlı Kapların Periyodik Kontrolleri, (Kompresör-Hava tankı, Hidrofor, Basınçlı kap, Otoklav)
Kayseri iş sağlığı ve güvenliği firması olarak İNOVA OSGB, periyodik ölçümleri kurumsal altyapısıyla yapmaktadır.
Gürültü ölçümü
Çalışanların gürültüye maruz kalmaları sonucu oluşabilecek sağlık ve güvenlik risklerinden, özellikle işitme ile ilgili risklerden korunmaları için yapılan ölçümlerdir. Ayrıca fiziksel çevrede bulunan rahatsız edici sesten arındırarak iş verimliliğini artırmak amaçlanmıştır. Bir gürültü ölçüm cihazının ortamda belirli bir süre tutularak ölçüm sonuçlarının raporlanması esasına dayanır. Ölçümlere başlamadan önce ve sonrasında ölçüm cihazının, kalibratör ile doğrulaması yapılır.
İşyerlerinde 85dB ve daha üst ses seviyesinde günde 8 saatten fazla maruz kalınmamalıdır.
Haftalık gürültü maruziyet düzeyi, 87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz. Elde edilen bu verilen doğrultunsa bu risklerin en aza indirgenmesi için gerekli önlemler alınır.
· En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8 saat) =80 dB(A) veya (Ptepe)= 112 Pa [135 dB(C)]
· En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8 saat) = 8 5 dB(A) veya (Ptepe)= 140 Pa [137 dB(C)]
· Maruziyet sınır değerleri: (LEX, saat) = 87 dB(A) veya (Ptepe) = 200 Pa [140 dB(C)]
Gürültünün İşçi Sağlığı Üzerindeki Etkileri
Fizyolojik etkileri: Kan basıncında artma, dolaşım bozuklukları, solunum hızında artma, kalp atışlarında yavaşlama, ani refleks hareketleri meydana getirir.
Psikolojik etkileri: Uyku düzeni bozuklukları, yorgunluk, davranış bozukları, aşırı sinirlilik, strese yol açar.
Performans etkileri: İş veriminin düşmesi, odaklanma yetisinde bozukluk, hareketlerin yavaşlaması gibi birtakım sorunlara yol açar.
Kayseri iş sağlığı ve güvenliği firması olarak İNOVA OSGB, periyodik ölçümleri kurumsal altyapısıyla yapmaktadır
Toz Ölçümü
İş sağlığı ve güvenliği açısından çalışanın tozun zararlı etkilerinden korumak ve tozla mücadele etmek için alınması gereken uygun önlemleri tespit etmek amacıyla yapılır. Fiziksel çevrede bulunan tozun işyeri ortamının veya işin gereği olarak kişisel maruziyetlerde farklılık oluşturacağından iş güvenliği ve iş yeri hekiminin gerek görmesi durumunda test ve ölçümler tekrarlanır.
Tozların Sınıflandırması
1. Fibrojenik Tozlar (solunum sistemine zararlı olanlar) (Silis(kuvars), Silkatlar (asbest, talk, mika), Berilyum cevheri, Kalay Cevheri, Bazı demir cevherleri, Kömür)
2. Kanserojen Tozlar (Radyum, asbest)
3. Zehirli Tozlar (organ ve dokularda toksik etki gösterirler. Berilyum, arsenik, kurşun, uranyum, radyum, antimuan, manganez, tungsten, nikel, gümüş cevherleri)
4. Radyoaktif Tozlar (uranyum, radyum ve toryum cevherleri)
5. Patlayıcı Tozlar (Metalik Tozlar (magnezyum, alüminyum, çinko, kalay, demir), Kömür (Bitümlü kömür ve linyit), Piritli Cevherler, Organik Tozlar)
6. Az zararlı tozlar (Jips, kalker, kaolen)
Toz Ölçümünde Kullanılan Aletler
· Konimetre
· Filtreli aletler
· Gravimetrik Ölçüm
· Isısal çökeltici
· Tindalometre
· Elektrostatik Presipitatör
· Radyasyon Dedektörü
Titreşim Ölçümü
Titreşim; Araç, gereçlerin ve makinelerin çalışırken oluşturdukları salınım hareketleridir.
Titreşimin literatürde iki fiziksel değişken birim ile tanımlanır. Bunlar frekans ve şiddettir. Titreşim Şiddeti: Titreşim kaynaklı ortamda titreşimden ileri gelen enerjinin hareket yönüne dikey, birim alanda, birim zamandaki akım gücüne, titreşimin şiddeti denir. Birimi (W/cm2) dir. Titreşimin frekansı: Birim zamandaki titreşim miktarına titreşimin frekansı adı verilir. Titreşim Birimi ise Hertz‟dir (Hz)
Titreşim; vücudu etkileme biçimine göre iki şekilde incelenir.
El-kol titreşimi: Belirli bir enerji ile çalışan ekipmanlardan yayılan, el kol sistemine aktarıldığında çalışan üzerinde damar, sinir ve kas, eklem bozuklukları gibi sağlık sorunlarına sebebiyet vererek çalışan sağlığı ve güvenliği üzerinde olumsuz etkileri bulunan mekanik enerjilerdir.
Taş kırma makineleri, kömür ve madencilikte kullanılan pnömatik çekiçler, ormancılıkta kullanılan testereler, parlatma ve rende makineleri el-kol titreşimi oluşturan titreşim kaynaklarıdır.
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2
Bütün vücut titreşimi: Belirli bir enerji ile çalışan ekipmanların tüm vücuda aktarıldığı durumda çalışan sağlığı ve güvenliği için risk oluşturan özellikle omurga ve bel rahatsızlıklarına sebebiyet veren mekanik enerjilerdir.
Traktör ve kamyon kullanımı, dokuma tezgâhları, yol çalışmalarında kullanılan makineler tüm vücudu etkileyen titreşim kaynaklarına örnek verilebilir.
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2
• Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2
Tüm vücudun veya el ve kolların titreşime maruziyeti sonucunda oluşan etki belirli ölçütlerle değerlendirilmektedir. Bunlar;
1. Titreşimin yönü,
2. Titreşimin frekansı,
3. Titreşimin şiddeti,
4. Titreşime maruz kalan kişinin yaşına, cinsiyetine ve kişisel duyarlılığı ile genel sağlık durumu,
5. Titreşime maruz kalınan süre,
6. Titreşimin uygulandığı bölgeye ve bölgenin büyüklüğü gibi ölçütlerdir.
Aydınlatma Ölçümü
İşyerlerinde güvenli bir çalışma ortamı sağlanmasında, görsel işlerin kolaylıkla yapılmasında ve uygun bir görüş alanı oluşturulmasında en önemli etkenlerden biri aydınlatmadır. Aydınlatma ölçümü ile iş ortamında aydınlatma seviyesinin uygunluğunu, yeterliliğini tespit etmek için yapılan ölçümdür. İşletmenin çalışma yaptığı sektör ve yapılan işe göre uygun aydınlatma sağlanması temel amaçlardandır. Aydınlatma, işyerlerinde işçi sağlığı ve iş güvenliği açısından büyük önem taşır. İyi bir aydınlatma; Çalışanın konfor alanına etki ederek işçi sağlığını korur dikkat ve motivasyonunu artırır. İş kazalarının görülme oranını azaltır. İşyerindeki üretim ve verimliliğin artmasına yardımcı olur.
Işık ölçme Lüksmetre ile yapılır. Ölçümler, anlık bir nokta ya da belli bir süredeki ortalama değer olarak ölçülebilir.
| Aydınlatma Şiddeti (lüks) | |
| Koridorlar ve depolama alanları | 100 |
| Ofis çalışmaları | 500 |
| Yüzey hazırlama ve boyama | 750 |
| Montaj, kalite kontrol ve renk kontrolü | 1000 |
Tablo 1. İşyerlerinde bazı alanlarda ve işlerde gerekli aydınlatma şiddeti değerleri
Termal konfor ölçümleri
Termal konfor, işyerinde çalışanların büyük çoğunluğunun işin yürütümü sırasında ortamın sıcaklık, nem, hava akımı, iklim koşulları açısından uygun olması hem bedensel hem de zihinsel faaliyetlerinin belli bir rahatlık içinde bulunmasını ifade eder.
Çalışma ortamında uygun olmayan termal konfor şartları, iş kazalarının artmasına buna bağlı olarak üretim ve verimin düşmesine sebep olur.
İnsanın ortamla ısı alış verişine etki eden dört ayrı etmen vardır: Hava sıcaklığı, Havanın Nemi, Hava Akım Hızı, Radyant Isı
Havanın Sıcaklığı
Ortamın sıcaklığının ya da soğukluğunun bir ölçüsüdür. Isı enerjisinin şiddetidir. Bir sistemin ortalama moleküler kinetik enerjisinin bir ölçüsüdür. İşyeri ortamının sıcaklığı kuru termometreler ile ölçülür. Kuru termometreler ile ölçülen sıcaklık ortamdaki hava akım hızı ve havanın nemine bağlı olan sıcaklıktır. Santigrat (°C) veya Fahrenayt (°F) olarak ifade edilir.
İşyerlerinde sıcaklık derecesi 15 (°C) dereceden az ve 30 (°C) dereceden yüksek olmamalıdır. Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı maddelerin bulunduğu yerlerde bu maddeleri veya bunların buhar ve gazlarını tutuşturabilecek sıcaklık derecesine yükselen veya kıvılcım ya da çıplak alev çıkaran ısıtma sistemi kullanılmamalıdır.
Nem
Havada bulunan su buharı miktarıdır. Havadaki nemi ölçmek için Higrometreler kullanılır.
Mutlak nem; 1 m3 havadaki su buharı miktarının gram olarak ağırlığı mutlak nem olarak tanımlanır.
Bağıl nem; Belli bir sıcaklıkta, belli bir hacim havada bulunan su buharı miktarının aynı sıcaklıkta ve aynı hacimdeki doymuş havada bulunan su buharı miktarına oranıdır. İşçi sağlığı açısından bağıl çok önemlidir. İşyerinde bağıl nem değerlendirilirken hava akım hızı, sıcaklık gibi diğer termal konfor şartları da göz önünde bulundurulmalıdır. Genel bir ifade ile işyerinde bağıl nem oranı %30 ile %80 olmalıdır.
Maksimum nem; Belli bir sıcaklıktaki ve belli bir basınç altında 1m3 havanın taşıyabileceği en çok su buharı miktarıdır.
Radyant Isı
Çevredeki cisimlerden yayılan ısı enerjisidir. İşyerinde yapılan işin niteliğine göre sıcak yüzeyler bulunabilme ve bu yüzeylerden ısı radyasyonu ortaya çıkabilmektedir. Isı radyasyonundan korunmanın tek yolu, çalışanla kaynak arasına ısı geçirmeyen bir perde koymaktır. Ancak konulan perde ısıyı yansıtmıyorsa, ısıyı absorblayarak ısı kaynağı haline de gelebilir.
Radyant ısı, Glob termometreler ile ölçülür.
KİMYASAL ORTAM ÖLÇÜMLERİ
Günümüzde kimyasal maddeler, sanayide ve günlük özel yaşantımızda kullandığımız vazgeçilmez bir parça olmuştur. Bu maddeler katı, sıvı ve gaz hallerinde kullanılmaktadır.
Katı halde bulunan kimyasal maddelerin bir kısmının cilde temas etmesi ve yiyeceklerle birlikte yutulacak olması durumunda zehirlenme etkisi görülebilir.
Sıvı kimyasalların önemli bir kısmı solunabilen ve kimyasal maddenin çeşidine bağlı olarak zehirli olabilen buharlar çıkartmaktadır. Bunlar cilt üzerinden veya solunum yolu ile vücuda alınabilmektedir. Cilt üzerinden geçerek kana karışan bazı kimyasallar ise vücutta bazı zararlara yol açmaktadır.
Katı ve sıvı kimyasal maddelerin bir kısmı ısıtıldığı zaman gaz durumuna geçmektedir. Renk ve koku bakımından bu gazlar bazen fark edilebiliyorken, bazı gazlarda ise renk ve koku unsurları özel cihazlarla tespit edilebilmektedir.
İşverenler, kimyasal maddelerle çalışma süreçlerinde çalışanların bu maddelere maruziyetini önlemek, önlenemeyen durumlarda maruziyeti en aza indirmek ve çalışanları oluşabilecek çeşitli tehlikelerinden korumak amacı ile gereken bütün önlemleri almak zorundadır. Aksi taktirde işçi sağlığı üzerinde tehlikeli sonuçlara neden olabilir.
İşverenler ayrıca, çalışma ortamında yaptıkları işten dolayı tehlikeli kimyasal madde olup olmadığını belirlemek ve varsa çalışanların sağlık ve güvenliği açısından etkilerini tespit etmek amacı ile risk değerlendirmesi yapma yükümlülüğü vardır.
SAĞLIK ORTAM ÖLÇÜMLERİ
Çalışanlara yapılan sağlık muayeneleri sonucunda elde edilen ölçümlerdir. Toplu ve kişisel donanımların kullanılması, sağlık bilgisi koşullarının sağlanması genellikle ölçüm sonuçlarına göre değerlendirilebilmektedir. Örneğin gürültülü ortamda bulunan çalışanlara yapılan sağlık muayenelerinde gürültünün olumsuz etkilerinin varlığı tespit edilirse, gürültü önleyici ekipmanlar daha önleyici olanlarla değiştirilmelidir.
Yapılacak sağlık muayeneleri rutin ve belirli testler içereceği gibi, yapılan işin gereği ve kişinin sağlık durumuna göre özel yapılabilecek testleri de içermektedir.